Terwijl de wereld de 80e verjaardag van de bevrijding van Auschwitz herdenkt, delen overlevenden zoals Shaul Spielmann, inmiddels 94, hun schrijnende verhalen over veerkracht en overleving. Zijn verhaal is een grimmige herinnering aan de verschrikkingen van de Holocaust en de aanhoudende strijd tegen antisemitisme.
ASCALÓN, ISRAËL – Shaul Spielmanns leven is een bewijs van de kwetsbaarheid van het menselijk bestaan en de kracht van de menselijke geest. Zittend in zijn huis in Ascalón, een stad die onlangs kalm werd na een staakt-het-vuren met Hamas, vertelt Spielmann met levendige helderheid over zijn overleving van de Holocaust. Zijn verhaal, vol momenten van wanhoop, geluk en onvoorstelbare moed, dient als een krachtige herinnering aan de wreedheden die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn begaan.
Spielmanns eerste confrontatie met de dood vond plaats in mei 1944, tijdens een selectie door Josef Mengele, de beruchte nazi-arts die bekendstond als de "Engel des Doods". Van de 1,500 kinderen en adolescenten werden er slechts 67 geselecteerd voor werkkampen. De rest, inclusief Spielmann, werd veroordeeld tot de gaskamers. Maar het lot greep in. Zijn vader, die werkte in het register van Auschwitz, verplaatste in het geheim de naam van zijn zoon van de dodenlijst naar de werklijst. "Zo heeft hij mijn leven gered", herinnert Spielmann zich.
Spielmann werd geboren in Wenen, maar zijn veelbelovende toekomst werd in maart 1938 aan diggelen geslagen toen nazi-Duitsland Oostenrijk annexeerde. De dag na de Anschluss werd hij van school gestuurd op grond van de Neurenberger Wetten. Ook zijn vader, een ingenieur, werd ontslagen. "Er komen heel slechte tijden aan," waarschuwde zijn vader. Kort daarna nam de Gestapo hun familiewinkel en huis in beslag, waardoor ze gedwongen werden om in krappe ruimtes te wonen met andere Joodse families.
In september 1942 werden de Spielmanns opgepakt en naar Theresienstadt gestuurd, een doorgangskamp in Tsjecho-Slowakije. Een jaar later werden ze naar Auschwitz getransporteerd. "We wisten niet wat Auschwitz was," zegt Spielmann. "Maar toen we in Birkenau aankwamen, zag ik de hel." De chaos van zoeklichten, SS-geschreeuw en de ouderen die uit treinen werden geduwd, markeerden het begin van zijn nachtmerrie.
In Auschwitz onderging Spielmann het ontmenselijkende proces van getatoeëerd worden met het nummer 170775. Hij was getuige van de moord op zijn moeder, wiens lichaam op een kar werd gegooid die naar het crematorium ging. Zijn vader werd naar een werkkamp in Duitsland gestuurd en hun laatste afscheid was een vluchtige, stille blik.
Spielmann werd opnieuw door Mengele geselecteerd, waarbij 150 van de 800 kinderen naar de gaskamers werden gestuurd. Wonderbaarlijk genoeg werd zijn leven gespaard door een interne ruzie tussen de nazi's. "We huilden, wetende dat we zouden sterven, maar na een half uur gebeurde er niets", herinnert hij zich.
Toen het Sovjetleger in januari 1945 Auschwitz naderde, werd Spielmann gedwongen om een dodenmars te maken. "Elke dag zagen we meer lijken. Op de vierde dag waren we uitgeput en vroegen we ons af wanneer we zouden worden neergeschoten," zegt hij. Hij overleefde Mauthausen en Gunskirchen, waar een nazi-bewaker hem bijna doodschoot met een klap op zijn hoofd. De bevrijding kwam in mei 1945, toen Amerikaanse troepen arriveerden.
Spielmanns verhaal is nu onderdeel van een fotografische tentoonstelling van Erez Kaganovitz, tentoongesteld in het National WWII Museum in New Orleans en het Duitse Federale Ministerie van Justitie in Berlijn. Het project, Mensen van de Holocaust, heeft als doel de getuigenissen van overlevenden te bewaren nu antisemitisme wereldwijd toeneemt. Volgens Joodse organisaties zijn antisemitische incidenten met bijna 100% gestegen vergeleken met 2023 en 340% sinds 2022.
Kaganovitz, de kleinzoon van Holocaust-overlevenden, benadrukt het belang van onderwijs. "Het is noodzakelijk om antisemitisme te bestrijden door mensen te informeren en te onderwijzen over de gevaren ervan," zegt hij. Spielmann beaamt dit sentiment en hoopt dat zijn verhaal toekomstige generaties zal inspireren om de lessen van de Holocaust te onthouden.
Terwijl de wereld de Internationale Holocaustherdenkingsdag herdenkt, staat Spielmanns veerkracht als een baken van hoop. Zijn leven, getekend door onvoorstelbaar lijden en overleven, is een krachtige oproep tot actie tegen haat en onverdraagzaamheid. "We mogen nooit vergeten," zegt hij, "want vergeten is de eerste stap naar het herhalen van de geschiedenis."
Dit artikel is gebaseerd op een interview gepubliceerd in El Mundo en maakt deel uit van een serie ter ere van Holocaustoverlevenden en hun blijvende nalatenschap.
